Zdrowie piersi w Twoich rękach, czyli co warto wiedzieć o raku piersi?

Nowotwory piersi są najczęściej diagnozowanymi nowotworami u kobiet w Polsce. Stanowią także drugą przyczynę zgonu z powodu wszystkich chorób nowotworowych w naszym kraju. Na całym świecie rocznie 1.5 miliona kobiet dowiaduje się, że choruje na raka piersi, a 400 tysięcy umiera z jego powodu.

Wcześnie wykryty, stosunkowo niewielki rak piersi daje duże szanse na wyleczenie. Dotyczy to szczególnie tzw. stanów przedinwazyjnych, które są praktycznie całkowicie uleczalne. Również rak inwazyjny, jeśli nie ma przerzutów do węzłów chłonnych, jest uleczalny aż w 90% przypadków (przeżycie pięcioletnie wynosi 90%, w uproszczeniu 90% pacjentów po pięciu latach od diagnozy żyje).

Częste występowanie raka piersi i jednocześnie duża wyleczalność we wczesnym stadium choroby prowadzą nas do jednego wniosku - kluczem do zdrowia jest jak najwcześniejsze wykrycie zmiany w piersi. Ważne są dwa czynniki: samokontrola (samobadanie) piersi i regularne badania obrazowe - w zależności od wieku i budowy piersi - USG lub mammografia (rzadziej inne techniki obrazowania).‍

Objawy

Objawy, jakie daje rak piersi, zależą przede wszystkim od stadium zaawansowania. Pamiętajmy, że im wcześniej wykryty rak, tym większa szansa na wyleczenie - najlepiej reagować na wszystkie niepokojące zmiany i regularnie weryfikować zdrowie piersi przy pomocy badań obrazowych.

Objawy nowotworu sutka to:

1. wyczuwalny guzek, guz w piersi,
2. zmiana wizualna w wyglądzie piersi, obserwowany guz, asymetria
3. objaw "pomarańczowej skórki" na skórze sutka,
4. wciągnięcie skóry piersi, miejscowy obrzęk skóry, czasem zaczerwienienie,
5. asymetria piersi,
6. zmiany brodawki - wciągnięcie, wyciek z brodawki, przebarwienia, miejscowe zmiany - wysypka,
7. powiększenie węzłów chłonnych pod pachą.

Wszystkie te objawy są dość proste do zaobserwowania, jednak najczęściej występują dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Nie znaczy to jednak, że powinniśmy odstąpić od samobadania - znamy swoje ciało najlepiej, więc jesteśmy w stanie od razu wychwycić potencjalną zmianę. Samobadanie co miesiąc i regularne badania obrazowe to najlepszy sposób na uchronienie się przed rakiem piersi.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka raka piersi możemy podzielić na modyfikowalne - możliwe do zmiany i niemodyfikowalne - takie, na które nie mamy wpływu.

Czynniki niemodyfikowalne

1. płeć - kobiety zapadają na nowotwory piersi znacznie częściej, ale mogą się one pojawić także u mężczyzn (jest to około 1% przypadków),
2. wiek - ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, szczególną granicą jest 50. rok życia,
3. obciążenie genetyczne - jeśli krewni pierwszego stopnia (rodzeństwo, rodzice, dzieci) chorowali lub chorują na raka piersi - szczególnie przed 35. rokiem życia, prawdopodobieństwo choroby wzrasta. Genami, które promują powstawanie nowotworu piersi są między innymi BRCA1, BRCA2, PTEN, p53, ATP. Zespoły genetyczne związane z wysokim ryzykiem nowotworów to na przykład zespół Li-Fraumeni, ataksja-teleangiektazja, Lynch II czy zespół Klinefeltera,
4. czynnik hormonalny - wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki czy późna menopauza,
5. występowanie innych nowotworów w przeszłości,
6. niektóre zmiany rozrostowe piersi, jak atypowy rozrost przewodowy czy atypowy rozrost zrazikowy. Niektóre zmiany są uważane za stan przedrakowy, co podkreśla wartość regularnych badań obrazowych piersi,
7. rodzaj tkanki dominującej w piersiach - osoby z tzw. gęstą tkanką gruczołową mają zwiększone ryzyko zachorowania,
   

Czynniki modyfikowalne

1. nadwaga i otyłość,
2. spożywanie alkoholu,
3. zbyt mało warzyw i owoców w diecie,
4. wysokie spożycie tłuszczów zwierzęcych, tłuszczów nasyconych,
5. czynniki hormonalne z zewnątrz - doustna antykoncepcja hormonalna i hormonalna terapia zastępcza.

Samobadanie piersi

Badania piersi - USG i mammografia

Dla młodych kobiet (zwykle <35 roku życia) najlepszym badaniem na start będzie USG piersi - wynika to z budowy gruczołowej sutków. Takie USG warto wykonywać minimum raz w roku. Zdarza się, że potrzebne jest wykonywanie badania częściej, na przykład jeśli zauważymy niepokojący objaw lub na badaniu uwidacznia się zmiana ze wskazaniem do regularnej kontroli. Podczas USG lekarz ocenia też węzły chłonne pachowe.

Badanie USG pozwala także na wstępną ocenę zmiany (guza - łagodnego bądź złośliwego) oraz pobranie biopsji (wycinka guza). Biopsja jest badaniem, które ostatecznie decyduje o diagnozie - pobiera się fragment zmiany z piersi i bada komórki pod mikroskopem. Na tej podstawie stawia się diagnozę zmiany łagodnej, rozrostowej lub złośliwej. Biopsja jest wykonywana, gdy obraz zmiany w badaniach obrazowych budzi podejrzenie raka.

Mammografia to, w uproszczeniu, prześwietlenie piersi. W czasie badania piersi umieszcza się na specjalnym stoliku i dociska. Może to być nieco nieprzyjemne, ale pozwala zastosować minimalną dawkę promieniowania. Zaleca się zgłaszanie na badanie w I fazie cyklu miesiączkowego, czyli około 10. dnia cyklu, kiedy piersi nie są tkliwe.

Dla kobiet w ciąży lub planujących ciążę - lepszym wyborem diagnostyki będzie USG (ze względu na brak promieniowania rentgenowskiego).

Wykonywanie mammografii zaleca się:

1. kobietom między 40-50 rokiem życia - co dwa lata,
2. kobietom > 50 roku życia - raz w roku.

Oba badania są proste, szybkie, bezbolesne i nie wymagają dodatkowych przygotowań. Wykrywają zmiany tak małe, że jeszcze nie da się ich wyczuć palpacyjnie (podczas samobadania).

Badaj się, bo warto.